Την Τρίτη 15 Σεπτεμβρίου 2020 ολοκληρώθηκε με επιτυχία η δημόσια διαβούλευση σχετικά με την επικείμενη νομοθετική πρωτοβουλία του Υπουργείου Δικαιοσύνης, υπό τον τίτλο: «Ρυθμίσεις για την επιτάχυνση εκδίκασης εκκρεμών υποθέσεων του ν. 3869/2010 σύμφωνα με τις επιταγές του άρθρου 6 § 1 ΕΣΔΑ ως προς την εύλογη διάρκεια της πολιτικής δίκης, τροποποιήσεις του Κώδικα Δικηγόρων και λοιπές διατάξεις» και στην οποία συμπεριλαμβάνεται η τροποποίηση του άρθρου 1 του Κώδικα Δικαστικών Επιμελητών (ν. 2318/1995) με την προσθήκη στο έργο του Δικαστικού Επιμελητή της σύνταξης διαπιστωτικών εκθέσεων για πραγματικά περιστατικά, κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του, με βάση νόμο ή δικαστική απόφαση.

Ενόψει της επικείμενης ψήφισης του ως άνω νομοσχεδίου και σε μια προσπάθεια να γίνει αντιληπτή η φύση και το πεδίο εφαρμογής της νέας αυτής αρμοδιότητας των δικαστικών επιμελητών στην χώρα μας, θα πρέπει να δούμε πως λειτουργεί και εφαρμόζεται ήδη σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, όπως για παράδειγμα στην Γαλλία, όπου εδώ και πολλά χρόνια αποτελεί ένα ευρέως διαδεδομένο αποδεικτικό μέσο και παράλληλα μια πολύ σημαντική πηγή επαγγελματικής ύλης για τους Γάλλους συναδέλφους μας.
Ειδικότερα, στην Γαλλία, οι δικαστικοί επιμελητές είναι δημόσιοι λειτουργοί, οι οποίοι διορίζονται στα καθήκοντά τους με απόφαση, του Υπουργού Δικαιοσύνης, αν και ασκούν το επάγγελμά τους ως ελεύθεροι επαγγελματίες. Έχουν αποκλειστική αρμοδιότητα επίδοσης των διαδικαστικών πράξεων και εκτέλεσης των δικαστικών αποφάσεων καθώς και εκτελεστών πράξεων ή εκτελεστών τίτλων. Μπορούν επίσης και ειδικότερα βάσει δικαστικής παραγγελίας ή κατόπιν αιτήματος ιδιώτη, να προβαίνουν σε διαπιστώσεις, συντάσσοντας διαπιστωτικές εκθέσεις.
Η διαπιστωτική έκθεση του δικαστικού επιμελητή λοιπόν ορίζεται ως η πράξη που ενεργείται από αυτόν με τη σύνταξη της σχετικής έκθεσης, η οποία διατάσσεται από δικαστή ή εντέλλεται από ιδιώτη και με την οποία διαπιστώνονται πραγματικά γεγονότα, εξαιρουμένης της γνωμοδότησης επί αυτών ή της φύσης του δικαίου που τα διέπει. Με άλλα λόγια, απαγορεύεται στο δικαστικό επιμελητή να συνάγει συμπεράσματα ή να αξιολογεί τα ευρήματα. Στην ουσία πρόκειται για ένα αποδεικτικό μέσο που καθιστά δυνατή τη διαπίστωση των πραγματικών γεγονότων με την ισχύ του δημοσίου εγγράφου.
Ο δικαστικός επιμελητής συντάσσει επίσημες εκθέσεις που περιγράφουν, με ουδέτερο και αδιαμφισβήτητο τρόπο, ότι παρατηρεί, ιδίως:
· Πηγαίνοντας στα μέρη όπου λαμβάνουν χώρα τα γεγονότα,
· Λαμβάνοντας στιγμιότυπα οθόνης σε ιστότοπους προσβάσιμους από όλους
· Αντιγράφοντας SMS, φωνητικά μηνύματα ή βίντεο
Οι τομείς παρέμβασης του δικαστικού λειτουργού σε θέματα παρατήρησης είναι εξαιρετικά ποικίλοι:
· Απαιτήσεις κάθε είδους (π.χ. κακή κατασκευή, ζημιά από ύδατα, πυρκαγιές, φυσικές καταστροφές)
· Πράξεις αθέμιτου ανταγωνισμού
· Πρόοδος εργασιών
· Επιθέσεις σε περιουσία ή άτομα
· Απογραφή εισόδου και εξόδου
· Διοργάνωση γενικών συνελεύσεων (συνιδιοκτησίες, ενώσεις, εταιρείες)
· Διατάραξη από θόρυβο ή οσμή
· Διαφορές μεταξύ γειτόνων
· Οικογενειακές συγκρούσεις (εγκατάλειψη οικογενειακής στέγης, μη εμφάνιση τέκνων κ.α.)
· Δυσφήμιση, προσβολές, συκοφαντική καταγγελία
Ο κατάλογος αυτός είναι ενδεικτικός και προφανώς δεν εξαντλείται. Το πεδίο παρέμβασης του δικαστικού επιμελητή είναι απεριόριστο, υπό την έννοια ότι μπορεί να του δοθεί εντολή να συντάξει έκθεση όποτε είναι απαραίτητο για να αποδειχθεί ένα πραγματικό γεγονός.
Το εύρος των εξουσιών του δικαστικού επιμελητή διαφοροποιείται ανάλογα με το αν παρεμβαίνει για να προβεί σε διαπίστωση με διαταγή του δικαστή, οπότε του προσδίδονται εκτενέστερες εξουσίες ή όταν εντέλλεται από ιδιώτη, αν η διαπίστωση λαμβάνει χώρα σε δημόσιο ή ιδιωτικό χώρο, κ.α., σε κάθε περίπτωση όμως γεγονός παραμένει ότι υπόκειται στην τήρηση αυστηρών κανόνων που διέπουν την εκτέλεση της αποστολής του.
Ο δικαστικός επιμελητής μπορεί να διαταχθεί από το δικαστή να προβεί σε διαπιστωτική πράξη είτε πριν από την έναρξη της κύριας δίκης είτε κατά τη διάρκεια αυτής.
Στο Γαλλικό Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας προβλέπεται ότι «εάν υπάρχει βάσιμος λόγος να διατηρηθεί ή να τεκμηριωθεί πριν από οποιαδήποτε δίκη η απόδειξη των πραγματικών περιστατικών από τα οποία θα μπορούσε να εξαρτηθεί η επίλυση μιας διαφοράς, τα νομικά παραδεκτά ερευνητικά μέτρα μπορεί να παραγγελθούν κατόπιν αιτήματος οποιουδήποτε ενδιαφερόμενου». Σε αυτήν την περίπτωση, ο αιτών πρέπει να αιτιολογήσει ότι το μέτρο, το οποίο δεν μπορεί να διαταχθεί εάν έχει ήδη ξεκινήσει η δίκη μεταξύ των μερών, σχετίζεται με μια διαφορά που ενδέχεται να αντιταχθεί σε αυτόν και ότι το νομικά παραδεκτό αυτό μέτρο είναι πιθανό να διαφωτίσει τον δικαστή να καταλάβει τη διαφορά μεταξύ των διαδίκων. Η αποστολή του δικαστικού επιμελητή πρέπει να είναι οριοθετημένη και ακριβής, να περιορίζεται σε ό, τι είναι απολύτως απαραίτητο για την ενημέρωση του δικαστή και σε αυτό που έχει αρκετά στενή σχέση με την επίλυση της επερχόμενης διαφοράς.
Κατά τη διάρκεια της δίκης, ο δικαστής έχει πάντα την εξουσία να διορίζει δικαστικό επιμελητή με σκοπό να προβεί σε μία διαπιστωτική πράξη με την καταγραφή όλων εκείνων των ευρημάτων που θα σταθούν χρήσιμα για την διαπίστωση της αλήθειας.
Σε κάθε περίπτωση, ο δικαστής πρέπει να περιορίσει την επιλογή του μέτρου σε αυτό που επαρκεί για την επίλυση της διαφοράς, προσπαθώντας να επιλέξει το πιο απλό και το πιο οικονομικό, καθορίζοντας την προθεσμία εντός της οποίας θα κατατεθεί η έκθεση του δικαστικού επιμελητή ή την ημερομηνία της ακρόασης κατά την οποία τα πορίσματα θα παρουσιαστούν προφορικά. Πρέπει, επιπλέον, να ορίσει στην απόφασή του, τον διάδικο ή τα μέρη που θα υποχρεωθούν να καταβάλουν τα σχετικά έξοδα.
Το όφελος της προσφυγής σε δικαστικό επιμελητή για τη σύνταξη της διαπιστωτικής έκθεσης έγκειται ακριβώς στην αποδεικτική ισχύ αυτής ως δημοσίου εγγράφου, η οποία αναγνωρίζεται από το δικαστήριο. Τα γεγονότα που περιγράφονται σε αυτήν τεκμαίρονται ως πραγματικά έως ότου αποδειχθεί το αντίθετο, έτσι ώστε καθίσταται ιδιαιτέρως δύσκολο να αντιταχθεί κανείς σε αυτήν. Είναι επομένως προτιμότερο για κάποιον να στηρίξει την άποψη του σε μία διαπιστωτική έκθεση δικαστικού επιμελητή παρά να προσκομίσει αποδεικτικά στοιχεία, η αποδεικτική αξία των οποίων εναπόκειται στη διακριτική ευχέρεια του δικαστή.
Επομένως μέσα από το ως άνω παράδειγμα της Γαλλίας, γίνεται αντιληπτό ότι αυτή η νέα αρμοδιότητα του Δικαστικού Επιμελητή θα αποτελέσει πιθανότατα μία σημαντική πηγή νέας επαγγελματικής ύλης με ευρύ πεδίο εφαρμογής και μένει να δούμε ποιό θα είναι το νομικό καθεστώς που θα τη διέπει στη χώρα μας.

Θωμάς Θ. Στάιος
Δικαστικός Επιμελητής Περιφέρειας Εφετείου Θεσσαλονίκης